از لحاظ ساختاری سیم بکسل آسانسور از به هم تابیده شدن چندین رشته سیم نازک فولادی تشکیل میشود. البته سیم بکسل‌ها انواع و مصارف گوناگونی دارند. اما ساختار همه شان تقریبا مشابه هم هست. از لحاظ کاربردی این سیم در آسانسور نقش فوق العاده حیاتی ای دارد. زیرا وظیفه معلق نگه داشته کابین و وزنه تعادل در چاه آسانسور را به عهده دارد. در واقع با کمک این سیم است که کابین بین طبقات جا به جا شده و آسانسور کار می‌کند .
سیم بکسل نگهدارنده آسانسور از یک سو به کابین و در میانه راه به به قرقره و فلکه هرزگرد در موتورخانه وصل است و توسط قرقره جمع و باز میشود. سر دیگر سیم بکسل به وزنه تعادل وصل است. این سیستم نسبتا ساده در کل بخش اعظمی از فعالیت آسانسور را رقم می‌زند.
آنچه در این مقاله می‌خوانید:
تاریخچه سیم بکسل
نخستین سیم بکسل توسط یک آلمانی به نام ژلیوس آلبرت اختراع شد . آلبرت در حدود سال‌های ۱۸۳۱ الی ۱۸۳۴ سرپرست یک معدن نقره در آلمان بود . او دریافت که استفاده از طناب‌های مرسوم در معدن به سبب رطوبت و اصطحکاک زیاد کارایی لازم را ندارد و این طناب‌ها مدام پوسیده و پاره می‌شوند.
او به دنبال جایگزینی برای طناب‌های قدیمی بود که به ذهنش رسید رشته‌های نازک مفتول را به هم ببافد. از بافتن چند باره تعدادی مفتول به هم سیمی به دست آمد که بسیار مقاوم و کشش پذیر بود . این سیم بعدها و در دوره‌های مختلف تکامل و تنوع یافت و به سیم بکسل‌های امروزی تبدیل شد.
انواع سیم بکسل آسانسور
سیم بکسل را میتوان به ماهیچه‌های حرکتی آسانسور تشبیه کرد که به وسیله نیرویی که از قلب سیستم یعنی موتور آسانسور دریافت می کنند ، امکان حرکت و جابه جایی را فراهم می‌کنند. امروز سیم بکسل‌های زیاد و متنوعی برای مصارف مختلف در بازار وجود دارند که هریک قابلیت‌های خاص خود را دارند .
به طور کلی در ساخت سیم بکسل تعدادی مفتول نازک فولادی به هم بافته می‌شوند و تشکیل یک رشته یا استرند را می‌دهند . سپس این رشته‌ها در کنار هم و به دور یک مغزی پیچیده شده و سیم بکسل نهایی را می‌سازند. اما در این میان تفاوت‌هایی از نظر جنس رشته‌ها و نحوه بافت و پیچش و مغزی آنها با هم وجود دارد که سیم بکسل آسانسور ها را از هم متفاوت می‌سازد . در ادامه به بررسی این تفاوت‌ها می‌پردازیم :
- از نظر جنس: جنس همه مفتول‌های مورد استفاده در سیم بکسل از فولاد است اما روکش این مفتول‌ها با هم متفاوت است .
-مفتول بدون روکش : این نوع مفتول‌ها هیچ گونه روکشی ندارند و در برابر رطوبت آسیب پذیر هستند. بنابراین در صنایع و مشاغلی که فرسایش از طریق رطوبت اتفاق نمی افتد به کار می‌روند.
-مفتول گالوانیزه : این مفتول‌ها با عنصر روی پوشش داده می‌شوند و به اصطلاح گالوانیزه می‌گردند. چنین مفتول‌هایی در برابر رطوبت مقاوم هستند و در صنایع شیلات و کشتیرانی یا مناطق مرطوب به کار می‌روند.
-مفتول استنلس استیل : این نوع پوشش مفتولی یکی از مستحکم ترین سیم بکسل‌ها را می‌سازد. که علاوه بر رطوبت در برابر حرارت نیز مقاوم است و در صنایعی مانند ذوب آهن به کار می‌رود.
- از نظر مغزی : همان طور که پیشتر اشاره کردم در سیم بکسل رشته‌ها به دور یک مغزی پیچیده می‌شوند. جنس این مغزی ممکن است الیاف یا فولاد باشد که هرکدام مزایا و کاربردهایی متفاوت دارند.
-مغزی الیاف : این نوع مغزی از الیاف طبیعی مثل کنف یا الیاف مصنوعی مثل پلی پروپیلین ساخته میشود . از آنجا که الیاف قابلیت جذب و نگداری روغن را دارند این سیم بکسل‌ها پس از روغن کاری انعطاف بیشتری پیدا کرده و تا مدت زیادی نرم می‌مانند. به همین دلیل در ساخت آسانسورهای معمولی از سیم هایی با مغزی الیاف استفاده میشود.
-مغزی فولادی : در این مدلی سیم بکسل آسانسور ، رشته‌های فولادی به دور یک رشته مرکزی یا چند رشته به هم بافته شده پیچیده می‌شوند . چنین سیم‌های از مقاومت و تحمل وزن بالایی برخوردارند و در آسانسورهای فوق سریع یا آسانسور حمل بار سنگین به کار گرفته می‌شوند.
- از نظر نوع بافت : گفتیم که رشته‌ها یا استرندها به دور مغزی تابیده می‌شوند اما نحوه قرار گیری رشته‌ها در سیم‌های مختلف متفاوت است:
-بافت سیل (seale): در این بافت تعداد مفتول‌های هر ردیف که به دور مفتول مرکزی یا هسته قرار می‌گیرند مساوی است. اما قطر مفتول‌های ردیف بیرونی بیشتر از قطر مفتول‌های ردیف‌های درونی است . به دلیل ضخیم بودن مفتول‌های بیرونی این مدل دارای مقاومت سایشی بالایی هست و بیشترین کاربرد را به عنوان سیم بکسل آسانسور دارد.
این بافت را میتوان به سه عدد ماندد 1+9+9 نیز معرفی کرد که به معنی یک هسته به علاوه 9 رشته باریک به علاوه 9 رشته ضخیم است.
-بافت وارینگتون (warringtom): در این مدل ردیف اول رشته‌ها که به دور هسته قرار گرفته اند ضخیم هستند و ردیف بیرونی از ترکیب یکی در میان رشته‌های نازک و ضخیم ساخته شده است. این مدل سیم بکسل آسانسور انعطاف بیشتری نسبت به مدل قبلی دارد.
-بافت فیلر(filler) : این مدل ترکیبی از دو حالت قبل است. به این صورت که دو ردیف رشته ضخیم به دور هسته پیچیده شده و فاصله خالی بین این دوردیف با رشته‌های نازک تر پر میشود . این مدل سیم بکسل آسانسور استقامت و تحمل وزن بالا در کنار انعطاف قابل قبول دارد.
-بافت استاندارد(standard) : در این مدل سیم بکسل آسانسور تمام رشته‌های بیرونی و درونی قطر یکسانی دارند که موجب انعطفاف خوب محصول و مقاومت قابل قبول میشود و در صنایع مختلف کاربرد دارد.
- از نظر جهت تاب :سیم بکسل آسانسور ها را از این لحاظ که جهت تابیده شدن مفتول در رشته‌ها و رشته‌ها در سیم بکسل هم جهت باشد یا برعکس هم به دو دسته معمولی و منظم تقسیم می‌کنند. و از نظر پیچیده شدن رشته به سمت چپ یا راست هم به چپ گرد و راست گرد تقسیم می‌شوند.
سیم بکسل آسانسور معمولا از نوع معمولی و راست‌گرد است.
- از نظر سایز: سایز سیم بکسل یا طناب فولادی را بر اساس قطر آن اندازه می‌گیرند اما نکته حائز اهمیت در این اندازه گیری مد نظر قرار دادن فاصله دو رشته مخالف هم است . معمولا سیم بکسل‌ها دارای سایز‌های ۱۰، ۱۱، ۱۳، ۱۵، ۱۶، ۱۹، ۲۲ میلی متر هستند.
استفاده سیم بکسل در آسانسور
کابین آسانسور معمولا به وسیله 4 رشته سیم بکسل شماره 10 در چاه آسانسور معلق است. این درحالی است که کارشناسان معتقدند حتی یک سیم بکسل شماره 10 هم برای نگه داشتن کابین کافی است. و در نظر گرفتن 4 رشته سیم برای ایمنی بیشتر آسانسور است. البته لازم به ذکر است که وجود ریل آسانسور نیز به هدایت کابین در مسیر چاه کمک می‌کند .
در واقع ریل و سیم بکسل مکمل هم هستند.
سیم بکسل آسانسور استاندارد، سیم بکسلی است که انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشد و در هنگام عبور از فلکه‌ها دچار چین خوردگی نشود. برای جلوگیری از چین خوردگی لازم است تک رشته‌های سیم بکسل قطر بیشتری داشته باشند. و در هنگام ساخت مقدار تحمل تنش کششی بیشتری برایشان منظور شود.
تنش خستگی نیز فاکتوری است که باید در مورد سیم بکسل آسانسور مد نظر قرار گیرد. سیم بکسل برای تحمل تنش خستگی بیشتر باید نرم باشد و زیر بار متحمله کش نیاید. به همین دلیل فولاد به کار رفته در تولید و ترکیب تک سیم‌ها و مقطع آنها از اهمیت زیادی برخوردار است .
تعمیر و روغنکاری سیم بکسل آسانسور
با توجه به سایش مداوم سیم بکسل در سیستم آسانسور احتمال خوردگی و پارگی آن زیاد است. لذا برای جلوگیری از این سایش و اصطکاک باید با روغنکاری سیم بکسل‌ها، حرارت ناشی از اصطکاک را به حداقل رساند . در واقع روغن کاری موجب استحکام و افزایش طول عمر سیم بکسل‌ها میشود. اصولا در نظر گرفتن مغزی کنفی در سیم بکسل بیشتر آسانسور‌ها به دلیل جذب روغن و نگهداری طولانی مدت آن است.
روغنکاری سیم بکسل توسط سرویسکاران آسانسور صورت می‌گیرد و معمولا در بخش‌هایی انجام میشود که رشته‌ها از یکدیگر کمی باز شده اند.
مثلا قسمت‌هایی که روی قرقره‌ها قرار دارند. زیرا در این بخش‌ها روغن بهتر جذب کابل خواهد شد. روغنی که برای روغنکاری سیم بکسل آسانسور استفاده میشود باید مخصوص همین کار بوده و به راحتی به رشته‌های داخلی سیم نفوذ کند. در نظر داشته باشید که روغنکاری بیش از اندازه باعث سر خوردگی، لیزی و اصطکاک می شود و چربی زیاد گرد و غبار را به خود جذب می‌نماید.
برندهای معتبر سیم بکسل
شرکت‌های مختلفی در جهان به تولید سیم بکسل می‌پردازند. که در میان آنها بهترین برند سیم بکسل آسانسور ، سیم بکسل گوستاولف آلمان است.در کنار این شرکت آلمانی برندهای دیگری شامل سیم بکسل کوشکلری ترکیه، سیم بکسل گوستاولف چین و سیم بکسل‌های ایرانی نیز وجود دارند. و هریک بازار فروش خود را پیدا کرده و مشغول گسترش آن هستند.
توجه : سیم بکسل و تراول کابل آسانسور معمولا در یک دسته بندی قرار می گیرند اما با کاربرد کاملا متفاوتی با یکدیگر دارند.
نتیجه‌گیری
سیم بکسل تنها در صنعت سازی کاربرد ندارد اما یکی از اجزای مهم هر آسانسور محسوب میشود که وظیفه تحمل وزن و جابه جایی کابین را بر عهده دارد. این محصول باید کاملا استاندارد و با کیفیت باشد تا از بروز خطرات جدی برای سیستم آسانسور جلوگیری شود.
سیم بکسل ها از نظر نوع تولید ، جنس ، بافت و تاب انواع مختلفی دارند و بسته به شرایط آب و هوایی محل استفاده و نوع کاربری برای هر پروژه باید سیم بکسل مناسب همان کار را انتخاب کرد.
یکی از بهترین و شناخته شده ترین سیم بکسل های حال حاضر جهان سیم بکسل گستاولف آلمان است.