آنچه در این مطلب میخوانید
پیش از صحبت درباره موتور آسانسور ابتدا به بررسی واژه موتور بپردازیم:
موتور چیست؟
موتور واژه‌ای فرانسوی است که در معنای سیستمی جهت تولید نیروی محرکه لوازم برقی به‌کار می‌رود. موتورها انواع و ابعاد مختلفی دارند اما به طور کلی می‌توان گفت همه آنها نیروی الکتریسیته را به نیروی محرکه تبدیل می‌کنند تا یک وسیله برقی را روشن نگه دارند.
موتور محرکه آسانسور
آسانسورها از لحاظ سیستم کار، به چند دسته تقسیم میشوند (کششی، هیدرولیکی، پنوماتیک و…) در هر کدام از این آسانسورها نیروی محرکه لازم برای جابه جایی آسانسور به شکلی تامین میشود. پرکاربردترین نوع آسانسور در ایران آسانسور کششی است، در آسانسورهای کششی وظیفه تامین این نیروی محرکه بر عهده قطعه‌ای به نام موتور محرکه آسانسور است که مانند سایر موتورها نیروی الکتریکی را به نیروی حرکتی تبدیل میکند. در ادامه به بررسی پرکاربردترین موتورهای آسانسور کششی می‌پردازیم.
موتور آسانسور کششی
موتور آسانسور کششی وظیفه دریافت برق و به حرکت در آوردن قرقره‌هایی را دارد که سیم بکسل را جمع و باز می‌کنند. با این حرکت، کابین آسانسور که از سیم بکسل آویزان است در چاه آسانسور بالا و پایین می‌رود. این مکانیزم ساده به منزله قلب تپنده هر آسانسور است و اساس حرکت و کارکرد یک آسانسور به فعالیت صحیح موتور آن بستگی دارد.
موتور آسانسورهای کششی که پرکاربردترین نوع آسانسور نیز هستند، خود به چند دسته تقسیم میشوند، از جمله: موتور تک سرعته، موتور دوسرعته، موتور گیرلس و موتور گیربکس. برای هرکدام از این موتورها، تابلوفرمان مناسب با خودش نیز باید تهیه گردد.
موتور گیربکس
این نوع موتور مجهز به یک جعبه دنده است. در این موتورها نیروی الکتریکی ابتدا به جعبه دنده منتقل شده و از طریق چرخش چرخدنده‌ها نیروی لازم جهت حرکت قرقره‌ها تامین و تنظیم میشود.
موتورهای گیربکس قدیمی تر و ارزان تر از گیرلس‌ها هستند اما مصرف برق بیشتری دارند و نیاز به تعویض قطعات مصرفی در آنها بیشتر است. همچنین سیستم ترمز این موتورها از نوع ترمز دیسکی می‌باشد بنابراین اصطهلاک لنت ترمز در این نوع موتور آسانسور بالاتر است. موتورهای گیربگس برای نصب و راه اندازی به موتورخانه نیاز دارند.
موتور گیربکس دو سرعته: در این نوع موتورها ، دو سرعت برای کار آسانسور در نظر گرفته شده ، ابتدا یک سرعت زیاد برای شروع حرکت کابین و در ادامه سرعت کمتر برای حرکت و توقف. به دلیل شروع حرکت با سرعت زیاد و سوئیچ شدن سرعت حرکت بین این دو حالت، کابین آسانسور در آغاز و حین حرکت دچار تکان های ناگهانی میشود که هم برای سرنشینان آن نامطلوب است و هم موجب آسیب دیدن قطعات آسانسور و کاهش عمر وسایل مصرفی آن میشود.
موتور گیربکس تک سرعته: در این نوع موتورها کاهش و افزایش سرعت به صورت تدریجی رخ می‌دهد و هیچ تکانی به کابین منتقل نمی‌شود بنابراین هم کیفیت و کارایی بهتری دارند هم عمر قطعات مصرفی را بیشتر می‌کنند. تک سرعته ها نسبت به دوسرعته ها گرانتر هستند.
موتورگیرلس
موتورگیرلس بر خلاف گیربکس‌ها جعبه دنده ندارد. در این موتورها نیروی الکتریکی از موتور مستقیما به قرقره ها منتقل میشود . گیررلس ها موتورهای نسبتا گرانی هستند که نیازی به موتورخانه هم ندارند. میزان برق مصرفی این موتورها کمتر و میزان بازدهی شان نسبت به گیربکس‌ها بیشتر است.
مهمترین مزایای موتور گیرلس:
1- صرفه جویی در مصرف برق
2- کیفیت حرکت بهتر
3- عدم نیاز به سرویس کاری دوره ای و روغن کاری
4- کمک به حفظ محیط زیست
5- عدم نیاز به موتور خانه و کاهش هزینه‌های ساخت و ساز ساختمان
6- بازدهی بیشتر
آشنایی با برخی قطعات مهم موتور آسانسور
هر آسانسور از قطعات مهمی مثل تابلو فرمان ، موتور ، سیم بکسل، کابین ، ریل آسانسور و … تشکیل شده است . هرکدام از این قطعات نیز از قسمت های کوچک تری تشکیل میشوند . در این بخش برخی اجزای موتور را بررسی میکنیم.
فلکه گیربکس آسانسور: قطعه ای از جنس چدن با مقاومت بالاست که سیارهایی روی آن تعبیه شده و سیم بکسل به دور آن می‌چرخد. در برخی موتورها در کنار فلکه اصلی، یک فلکه هرزگرد برای کاهش فشار و هدایت سیم بکسل وجود دارد.
شاسی موتور آسانسور: اولین قطعه از مجموعه قطعات موتور است که نصب و تثبیت میشود. وظیفه این قطعه تراز نگه داشتن موتور و جلوگیری از حرکت خود موتور و قطعات آن و انتقال لرزش به سایر تجهیزات آسانسور است. ضروری است شاسی تحمل وزن زیادی داشته باشد و به هیچ وجه دچار خمیدگی نشود.
ترمز الکتریکی: همانطور که از نامش پیداست وظیفه توقف حرکت آسانسور در زمان های ضروری را به عهده دارد و از تابلو فرمان دستور می‌گیرد.
بررسی موتور سایر آسانسورها
تا اینجا موتور آسانسور های کششی را بررسی کردیم در ادامه به طور مختصر وضعیت موتور یا نیروی محرکه سایر آسانسور ها را توضیح می‌دهیم.
موتور آسانسور هیدرولیکی
نیروی محرکه در آسانسورهای هیدرولیکی توسط یک الکتروموتور تولید میشود که انرژی لازم برای پمپاژروغن را فراهم میکند .
به طور کلی شیوه کار آسانسور هیدرولیکی بر اساس قانون پاسکال و فشار مایعات است. قانون پاسکال می‌گوید: تغییر فشار وارد شده بر یک سیال در محیط بسته بدون کم و کاستی به همه نقاط سیال و دیواره‌های محفظه آن منتقل میشود.
با استفاده از این قانون و طراحی یک جعبه حاوی روغن و تعدادی پیستون، نیروی لازم جهت بالا رفتن آسانسور هیدرولیکی فراهم میشود آسانسورهای هیدرولیک برای حرکت در جهت بالا به یک وسیله محرک نیاز دارند. نحوه کار به این صورت است که جک آسانسور به سمت بالا حرکت میکند و بدین منظور الکتروموتور که با برق کار میکند وارد عمل میشود.
الکتروموتور نیروی مکانیکی لازم برای گردش پمپ هیدرولیک را تامین میکند. با گردش پمپ، روغن انباشته شده در مخزن مکش شده و به سمت جک حرکت میکند. جریان روغن توسط شیرهای هیدرولیک مخصوص، کنترل و متعادل میشوند. با فرمان توقف، موتور پمپ متوقف شده و شیر کنترل مجرای حرکت روغن را میبندد.
موتور آسانسور پنوماتیک
آسانسور پنوماتیک یک سیستم نسبتا نوظهور در دنیای آسانسورهاست که توسظ نیروی مکش و خلاء کار میکند . این فناوری در سال 2007 در بین 100 محصول برتر جهان آسانسور به انتخاب کاربران قرار گرفت. این آسانسورها از قدرت مکش ایجاد شده در فضای خلاء محوطه بالای آسانسور برای حرکت به بالا استفاده می‌کنند. و به دلیل متکی نبودن به نیروی برق ، خطر برق گرفتگی در آنها پایین است.
تنها نیروی محرکه در آسانسورهای بادی، سیستم مکش هوا است و چیزی به نام موتور گیرلسی یا موتور گیربکسی آسانسور در آنها وجود ندارد. این سیستم مکش هوا، شامل پمپ وکیوم، توربین، سوپاپ، جعبه سیتم کنترل برد و سایر ملزومات برقی است که معمولا در محیط خارج از ساختمان قرار می گیرند.
نیروی محرکه آسانسور مغناطیسی
این نوع آسانسورها بدون استفاده از کابل و موتور کار می‌کنند ونیروی محرکه آنها نیروی دافعه بین قطب‌های همنام آهنرباهایی است که در دیواره و کف چاه آسانسور نصب میشوند.
موتور آسانسور پیچی
نیروی محرکه این آسانسور سیستمی شامل یک پیچ بلند، یک مهره و یک تسمه است که توسط موتور به حرکت در می‌آیند و آسانسور را جابه‌جا میکند. موتور این نوع آسانسور ها روی بدنه سوار میشود و نیازی به موتورخانه ندارد.
نتیجه گیری
هر آسانسور بسته به سیستم کار خود از یک نوع منبع تولید نیروی جنبشی برای حرکت دادن کابین استفاده میکند. به این وسیله مولد نیرو به طور کلی موتور آسانسور میگوییم که در آسانسورهای کششی معمولا به دو نوع گیربکس و گیرلس موجود است که آنها نیز به دست های کوچکتری تقسیم میشوند. نقش موتور در آسانسور مثل نقش قلب در بدن انسان حیاتی است زیرا همه چیز بستگی به حرکت کابین و حرکت کابین بستگی به موتور آسانسور دارد.